Wyrok TSUE z 26.04.2021 – główne wnioski dla „frankowiczów”

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z dnia 29 kwietnia 2021 roku (sygn. akt C-19/20) nie przyniósł przełomu w dotychczasowym podejściu Trybunały do zagadnienia kredytów „frankowych”. Jego treść stanowi rozwinięcie oraz kontynuację zapatrywań przyjętych we wcześniejszych orzeczeniach – w orzeczeniach korzystnych dla kredytobiorców „frankowych”. Niemniej, na kanwie tego wyroku można wyprowadzić cztery główne wnioski, wskazane poniżej.

Wniosek 1 – podpisanie aneksu do umowy kredytu „frankowego” nie niweczy prawa konsumenta do powoływania się na abuzywny charakter postanowień umowy pierwotnej

System przewidziany w dyrektywie 93/13 nie blokuje możliwości eliminowania abuzywnych postanowień umownych w drodze zmiany umowy – poprzez podpisanie aneksu do umowy. Warunkiem skutecznego wyłączenia postanowienia umownego w powyższy sposób jest wolna i świadoma zgoda konsumenta na odstąpienie od powoływania się na nieuczciwość postanowień umowy. Obowiązkiem sądu krajowego rozstrzygającego sprawę jest ustalenie czy konsument udzielił takiej zgody, czy też zgoda nie miała powyższego charakteru.

Wniosek 2 – Zmiany prawa (np. ustawa antyspreadowa) nie pozbawiają konsumenta prawa do domagania się stwierdzenia abuzywności postanowień umownych

Możliwość usunięcia nieuczciwego postanowienia umownego nie może zostać podważona przez istnienie przepisów krajowych. Niezgodny z przepisami dyrektywy 93/13 (tzn. art. 6 ust. 1 ww. dyrektywy) jest przepis prawa krajowego dający sądowi prawo uzupełnienia umowy poprzez „sądową” zmianę abuzywnego postanowienia umownego. Ustawa antyspreadowa nie pozbawia konsumenta prawa do powoływania się na abuzywność postanowień zawartej umowy.

Wniosek 3 – abuzywny charakter postanowień umownych nie wyłącza stwierdzenia nieważności umowy

Jeżeli sąd krajowy uzna, iż zgodnie z odpowiednimi przepisami prawa krajowego, utrzymanie w mocy umowy bez zawartych w niej nieuczciwych postanowień nie jest możliwe, nie ma przeszkód do stwierdzenia jej nieważności. To, od którego momentu stwierdzenie nieważności umowy wywołuje skutki, zależy wyłącznie od prawa krajowego. Stwierdzenie nieważności umowy nie może zależeć od wyraźnego żądania konsumentów, lecz wynika z obiektywnego zastosowania przez sąd krajowy kryteriów ustanowionych na mocy prawa krajowego.

Wniosek 4 – obowiązek informacyjny sądu krajowego

Do sądu krajowego, który stwierdza nieuczciwy charakter postanowienia umownego należy poinformowanie konsumenta o skutkach prawnych, które może pociągnąć za sobą stwierdzenie nieważności takiej umowy, niezależnie od tego, czy konsument jest reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika.

adwokat Piotr Kałużny